بدلے رنگ دھریکاں اتے اک جھات ۔ ڈاکٹر اصغر علی بلوچ Badl e rang Dhrekan te ik jhat

بدلے رنگ دھریکاں‘‘اُتے اک جھات’’

پروفیسرڈاکٹر اصغر علی بلوچ 

(لیکچرار شعبہ اردوگورنمنٹ پوسٹ گریجوایٹ کالج آف سائنس ،فیصل آباد)

شاعری انسان دے اندروں پُنگردی اے ایس لئی ایہدے وچ اوہدی ذات دا اظہار ہونداہے تے ذات چوں کہ کائنات توں وکھ نہیں ایس لئی ہدوڈی شاعری وچ ذات تے کائنات دے مسئلیاں نال بحث ملدی اے۔اظہار دے نال نال ابلاغ دا وجود وی اک ضروری پکھ اے کیوں جے جو کجھ آکھیاجاعے جے اوہ سمجھیاسوچیانہ جاوے تے آکھن تے منن وچکار اک پاڑاپئے جانداہے تے اس پاڑے نوں میلن دا چارہ ہر فنکار ہمیش توں کردارہیا اے۔

’’بدلے رنگ دھریکاں ‘‘سیّدافضال حسین گیلانی ہوراں دا نویکلا تے سچھاشعری پراگاہے جس وچ اوہناں دی ذات دا مکمل اظہار مکمل ابلاغ دے نال موجود ہے۔انج تے مہمل گوئی وی اپنے اندر اپنے مطالب رکھدی اے پر اک شاعر اک صوفی نال مل مل کے آپنیاں وارداتاں تے قلبی کیفیتاں نوں جس فن نال الیکدا ہے اوہ اپنے اندربے شک معنیاں دیاں وکھووکھ پرتاں رکھدیاں نیں پر بے معنی تے بے مطلب ہرگز نہیں ہوندیاں۔

اک پاسے تے سیّدافضال حسین گیلانی دے بول فرشتیاں دے کناں راہیں کائنات دے ذرے ذرے نوں آپنی تاثیر وکھاندے تے کائنات دے مالق تائیں جااپڑدے سن تے دوجے پاسے اوہناں دی روح اپنے اندردا سف کردی کردی اپنے اندرای مترنگ وجاندی ہوئی روں دیاں باتالال وچ گونجدی رہندی اے۔

اوہ آکھدے سن

لِکھ کے لے گئے فرشتے بول میرے

جیس تھاں وی تیری ثنا کیتی

بھُل کے افضالؔ کرگیا گلاں

شاعری نہیں اے، التجا کیتی

دوجے پاسے اپنی فکر تے سوچ دے حوالے نال آپنی دلی کیفیت نوں انج بیان کردے نیں۔

؂ دل میرے وچ پوَنیاں نویاں سدھراں جمدیاں نیں

سوچاں راوی دا نگوں ڈنگیاں کسے وی کارنہ کمدیاں نیں

حال اندردا اوہوجانے ، جہرا میرے ورگا اے

جس دیاں راتاں ، میرے وانگوں پاسے بھن بھن دھمدیاں نیں

ایتھے سلطان باہو دا بیت یاد آجاندا ہے تے نال ای ایہہ خیال وی پئی محبت دا روحانی اثر کس طراں سفر کردا ہے تے کتھوں تیک اپڑدا ہے۔

؂ ’’دل دیا سمندورں ڈونگھے کون دلاں دیاں جانے ہو‘‘

ایہہ سفر کتے رکدا نہیں انج لگدا ہے پئی روح نوں پر لگ گئے نیں تے اوہ نوئیاں زمیناں تے نوئیاں اسماناں ول اڈدی جارہی ہے۔اک عجب جہی شرشاری ،مستی تے خماری ہے جس دے ولگن وچ رہ کے وی بے کرانی، وُسعت کھلار تے وڈے پن دا احساس جاگداہے۔

افضال حسین گیلانی آکھدے نیں:

چٹیاں بدلاں توں پارچل وسیئے

رب جے توفیق دیوے جاون دی

چٹیاں بدلاں توپ پار وسن دا تے زمین دی سنگت چھڈن دا جہیاکسے وقتی ابال دے تحت ہین سگوں ایہہ تے پرانیاں سگتاں دے وچھڑن تے گورچن دے پاروں اداسے دل تے تسّی روح وچ پیدا ہونداہے تے اوہ آکھدے نیں ۔

؂ جو ہیں پھُلیاں نہ چھیڑو آئے نیں

اج بھلاکی تریک اے ساون دی

’’بدلے رنگ دھریکاں‘‘وچ اس وچھوڑے دا اظہار ملدا ہے جیہڑاساڈیاں روحاں ،دلاں تے ذہناں وچکار اے۔جیہڑاسانوں آ‘نے آپ توں وی بگانہ کرچھڈدا ہے تے اسیں آپنی آس، امید تے مراد دے دیوے بال کے چنگے ویلے،نگھّیموسم تے سُچّجے میل نوں اڈیکدے رہندے ہاں۔

؂ اج بدلے رنگ دھریکاں

رُت چیتر مَن کوں ٹیکاں

اساں منیاں تیریاں نیکاں

کدیں آمل جے ڈھک جاوی

کیوں سک گئی وگدی راوی

افضال حسین گیلانی نوں آپنے تے اس ڈاہڈے وچکار فرق،تمیز تے خلاء دااحساس وی اے پر اوہ عشق دے مان تے ٹِل تے ہرطراں دی تفریق تے تمیز نوں مُکاکے۔قطرہ ہوکے سمندر وچ سمان دا امید وار ہے تے ایہہ اُمید اجیہی امید ہے جیہدے مقدروچ ناامیدی نہیں لکھی گئی۔

کجھ شعراں نوں ویکھو

تیرا میرامقابلہ ۔۔۔ کی اے ؟

میری چھپری تیرے چبارے نے

جھولی خالی نئیں فقیراں دی

بھاویں لوکاں نے بوہے مارے نیں

ساتھ تیرا نصیب وچ نئیں سی

گزرے ویلے تے نئیں وسارے

تے اس توں بعد اوہناں دے اوہناں دے کجھ شعراں دی ونگی ویکھو۔

پتہ نہیں اے میں کیویں مناواں گا تینوں

میں کجھ تندہاں پر کجھ لیاواں گا تینوں

میں اپنے ہون دا اقرار کر نئیں سکدا

خدا دی قسم جدوں تک نہ پاواں گا تینوں

توں خالی موڑنہ افضالؔ جئے فقیراں نوں

میں قطرہ ہاں تے سمندر بناواں گا تینوں

سبحان اللہ ! عاشقانہ تعلی دے کیا کہنے ؟ شاعرانہ تعلیتے ہر شاعر کول ہے پر ایہہ عاشق دے پندارتے مان دی وکھری شان ہے جیہڑی افضال حسین گیلانی جیسے فقیراں کول ای لبھدی اے۔

جیہڑے لوک افضال حسین گیلانی نوں جاندے نیں،تے اوہناں دی محبت دا سرور ماندے نیں اوہ اس شعری مجموعے نوں اوہناں دی ذات دا عکس نئیں سگوں شیشہ جان کے ویکھ سکدے نیں تے جیہڑے اوہناں نوں نئیں ملے اوہ ایہہ کتاب پڑھ کے اوہناں نوں مل سکدے نیں،اوہناں نال گلاں کرسکدے نیں تے اوہناں دے خیالاں دے چانن وچ اوہناں دیاں اکھاں نال آل دوآلے نوں ویکھ سکدے نیں ۔

افضال حسین گیانی ہوراں نے اکھاں بند کر کے بس فنافی التصوف ہوکے شاعری نہیں کیتی سگوں اوہناں تے اپنے ظاہر تے باطن دی اکھ نال لوکائی دے بنیادی مسئلیاں ول وی ساڈی توجہ کرائی اے۔اوہناں دے کجھ شعراں نوں ویکھو تے میرے خیال دا یقین کرلو۔

خالی پیٹ مخولی پیٹ بن گئے ڈنڈا ڈولی پیٹ

بھکھ دی لذت اکھ جیہی کیا ملکہ کیا گولی پیٹ

چوری دی چس بھُلّی نہ چڑھ گئی ہنر دی ڈولی پیٹ

ملاّں دے مسئلے نہ سن سُن ! کیہ پاوے رولی پیٹ؟

یا ں فیر ایہہ شعر:

ہتھاں وچ گلابے نیں پائے بڑے خرابے نیں

مسجد، مندر ، گورودوار سارے وچہ عذابے نیں

میرے ملک دیاں سڑکاں ہجکے، ہوئے، دھڑکاں

میرے ملک دے حاکم پھکیاں پھوکیاں بڑکاں

ملک دے پیکے ، سوہرے کڈھ گئے ملک دیاں اڑکاں

عزتاں ، غیرتاں دے ٹھیکے وی لے چوں گئے نال نال سڑکاں دے

انسان دی لاحاصلی، اکلاپے تے خسارے نوں صوفیاء نے وی تے شاعراں نے وی خاص دور تے اپنے موضوعات دا وسیلہ بنایا اے۔افضال حسین گیلانی دی اک نظم ویکھو تے اوہناں دی بصیرت دا اندازہ تہانوں آپے ای ہوجا وے گا۔نظم دا نال اے ’’بجھارت‘‘ملاحظہ فرماوؤ۔

سمجھیا! میں تے خبرے کناں ہی پندھ کر گیا ہاں

ایناں پندھ کر کے میں تے 

منزل تے اپڑ گیا ہواں گا

جوڑی لتھّی تکیا تے

اوتھے دا اوتھے سی

اچیز تے میں ایہہ آکھنا چاہنددا واں بئی مفامیت وچ آفاقیت تے ذات وچ کائنات دا اظہار ہوروی بوہت سارے شاعراں نے کیتااے پر افضال حسین گیلانی اس اظہار نوں جس تھاں اُتّے اپڑایا اے اوتھوں اگے ٹرن لئی سانوں ایہناں دی انگلی پھڑن دی لوڑ اے افضال حسین گیلانی دی شاعری محرم راز دلاں نوں ونگار دی ہے تے ونگاردی رہوے گی مینوں پک اے بئی اوہناں دی واج تے ہنگارادین لئی دل دیاں کناں والے ہمیش اوہناں ول توجہ دیسن تے خیالاں دی سانجھ نبھاسن۔

؂ محرما! توں عی جے نئیں! کون کرے خیال مرا؟

قدر داناں تے نئیں قدر پچھانی میری

مجھیاں وہوک گئیاں چھیڑواں کشکول پھڑے

رِڑکدی پئی اے نرا پانی مدھانی میری

***